Wat is parodontitis? Waardoor wordt het veroorzaakt, wat helpt?

Periodontitis is een ernstige ontstekingsziekte die voorkomt in het tandvlees en de omliggende weefsels. Deze aandoening ontstaat meestal als gevolg van bacteriële infecties. De ziekte kan leiden tot tandverlies, maar is ook verbonden met systemische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten. Indien onbehandeld, kan het blijvende schade aanrichten aan zowel de mondgezondheid als de algemene gezondheid.

Periodontitis: Een Bedreiging voor Tandvlees en Tandondersteuning

Periodontitis is een ernstige ziekte die resulteert in de ontsteking van het tandvlees en de omliggende weefsels, wat leidt tot verlies van bot en tandvlees. Het ontstaat voornamelijk door bacteriële infecties en kan, indien onbehandeld, leiden tot tandverlies. Dit ontstekingsproces begint in het tandvlees en verspreidt zich geleidelijk naar diepere weefsels, waarbij het bot wordt aangetast.

De oorzaken van de ziekte zijn uiteenlopend:

• Vorming van bacteriële biofilm
• Onvoldoende mondhygiëne
• Genetische aanleg

Daarnaast kunnen omgevingsfactoren en levensstijlkeuzes het risico op periodontitis verhogen. Bijvoorbeeld, onregelmatige tandverzorging en slechte voeding bevorderen de ophoping van bacteriële plaque, wat leidt tot tandvleesontsteking. Gewoontes zoals roken kunnen het tandvlees ook gevoeliger maken voor ontstekingen.

De effecten van periodontitis beperken zich niet alleen tot de mondgezondheid. Het heeft ook negatieve gevolgen voor de algemene gezondheid; het is bijvoorbeeld in verband gebracht met hartaandoeningen en diabetes.

De Hoofdredenen van Periodontitis

Vooral de ophoping van plaque en tandsteen op de tanden zijn de belangrijkste triggers van deze ziekte. Slechte mondhygiëne leidt tot tandvleesontsteking, die kan uitgroeien tot parodontale ziekte. Tandvleesontsteking begint snel bij onderbroken hygiëne en kan worden teruggedraaid met regelmatige zorg. Andere factoren die de verspreiding en ernst van parodontale ziekte versnellen, zijn:

• Ontwikkelingsgroeven,
• Onvoldoende uitgevoerde restauraties,
• Genetische aanleg,
• Roken,
• Hoge stressniveaus.

Elk van deze factoren speelt een cruciale rol bij de ontwikkeling van periodontitis en moet in aanmerking worden genomen bij het beheer ervan.

De Voorkomendheid van Periodontitis

Periodontitis wordt beschouwd als een gevorderd stadium van tandvleesziekte en kan in verschillende vormen voorkomen. Chronische parodontitis is met name geassocieerd met de ophoping van tandplak en tandsteen en komt voornamelijk voor bij volwassenen. Aan de andere kant vertoont agressieve parodontitis met familiaire kenmerken meestal een snellere progressie bij jongere individuen. Naast deze twee hoofdtypen zijn er nog twee subtypen:

Gegeneraliseerde agressieve parodontitis (GAP)

• Algemene prevalentie is 0,13%
• LAP is minder dan 1%

Gegeneraliseerde agressieve parodontitis (GAP)

• Algemene prevalentie is 0,13%
• LAP is minder dan 1%

Deze gegevens tonen aan dat periodontitis varieert afhankelijk van etniciteit en leefomgeving. Chronische parodontitis komt vaker voor in ontwikkelingslanden, terwijl de toegang tot behandeling hoger is in ontwikkelde landen.

Wat Gebeurt Er Tijdens het Periodontitisproces?

Periodontitis begint met de vorming van biofilms veroorzaakt door bacteriële infecties. Een verworven pellicle vormt zich snel op het tandoppervlak, gevolgd door de eerste hechting van bacteriën. Aanvankelijk domineren gram-positieve bacteriën zoals Streptococcus en Actinomyces als de belangrijkste koloniseerders van tandplak. Adhesinereceptoren op de oppervlakken van deze bacteriën binden zich aan de pellicle, wat de basis vormt voor volgende ophopingen.

• Eerste bacteriële kolonisatie: Na de vorming van de pellicle vestigen zich Streptococcus en Actinomyces soorten.
• Vorming van biofilm: Bacteriën vormen een biofilm in een beschermende matrix, waardoor ze resistent worden tegen antibiotica.
• Metabole activiteiten: Circulatiekanalen in de biofilm vergemakkelijken de verdeling van voedingsstoffen en afvalstoffen.

Als chronisch proces blijft de voortgang van periodontitis voortduren door de interactie van microbiële complexen. Groepen die bekend staan als de rode en oranje complexen komen naar voren in ernstigere vormen van de ziekte. Het quorum sensing mechanisme reguleert het gecoördineerde gedrag en de genexpressie van bacteriën. Dit proces vergemakkelijkt de verspreiding van de ziekte en kan het tandvlees beschadigen. Periodontitis onderhoudt en ontwikkelt zijn eigen micro-ecosysteem via de volgende mechanismen:

• Veranderingen in pH en metabolieten: Veranderde omstandigheden binnen de biofilm ondersteunen het overleven van verschillende bacteriesoorten.
• Vorming van anoxie: Naarmate tandplak toeneemt, neemt het zuurstofniveau af, waardoor anaerobe bacteriën kunnen gedijen.

Tijdens dit proces reageert het aangeboren immuunsysteem van de patiënt door neutrofielen naar het geïnfecteerde gebied te sturen. Deze cellen verhogen de ontsteking, wat roodheid en zwelling in het tandvlees veroorzaakt. De adaptieve immuunrespons omvat de volgende mechanismen:

• Verhoogde afgifte van mediatoren zoals interleukine 1-beta en tumornecrosefactor.
• Activatie van B- en T-lymfocyten zorgt voor een effectievere bestrijding van infecties.

De gevolgen van periodontitis omvatten de vernietiging van ondersteunend weefsel en bot. De activering van RANK speelt een cruciale rol in dit proces, wat leidt tot de initiatie van botresorptie door osteoclasten. Deze aandoening kan voortschrijden tot tandverlies.

Weefselanalyse: Microscopische Stadia van Periodontitis

De ontwikkeling van periodontitis begint bij het stadium van gingivitis en vordert door verschillende histopathologische veranderingen op microscopisch niveau. Het initiële stadium, bekend als de initiële laesie, legt de basis voor tandvleesontsteking. In dit stadium worden kleine ulceraties waargenomen in het sulculaire epitheel. Indien onbehandeld, vordert deze aandoening naar een vroege laesie.

• Initiële laesie: Infiltratie van ontstekingscellen begint.
• Vroege laesie: Collageenvezels in de lamina propria beginnen te verslechteren.
• Vastgestelde laesie: Ontsteking verspreidt zich van het epitheel naar het bindweefsel.

Naarmate de ontsteking zich verspreidt naar het bindweefsel, vordert de vastgestelde laesie naar een gevorderd stadium. Tijdens dit proces worden collageenvezels ernstig beschadigd. Als gevolg hiervan verzwakken de hechtingselementen in het tandvlees, wat zich klinisch manifesteert als aanhechtingsverlies. De activering van osteoclastcellen initieert botresorptie. Deze botvernietiging markeert het begin van het proces dat leidt tot tandverlies. Elk stadium is cruciaal voor de voortgang van periodontitis.

Symptomen en Onderzoeksmethoden

Periodontitis manifesteert zich door verschillende symptomen in zowel vroege als gevorderde stadia. Aanvankelijk kunnen patiënten roodheid en zwelling in het tandvlees opmerken, vaak vergezeld van tandvleesgevoeligheid en ongemak tijdens het eten. Naarmate de ziekte voortschrijdt, wordt tandvleesbloeding frequenter en ernstiger, vooral tijdens het tandenpoetsen of het eten van harde voedingsmiddelen.

Terugtrekkend tandvlees is een duidelijk teken van periodontitis. Naarmate het tandvlees zich terugtrekt en de tandwortels bloot komen te liggen, treedt tandgevoeligheid op. Bovendien kunnen er nieuwe openingen ontstaan tussen de tanden, wat leidt tot de ophoping van voedselre

sten. Naarmate de ziekte vordert, verzwakken de ondersteunende structuren van de tanden en beginnen de tanden los te zitten, wat vooral merkbaar is tijdens het kauwen.

Voor de diagnose van periodontitis voert de tandarts een gedetailleerd mondonderzoek uit. Tijdens dit onderzoek wordt de gezondheid van het tandvlees en de mate van terugtrekkend tandvlees beoordeeld. Verlies van hechting in het tandvlees wordt meestal gemeten met een parodontale sonde. Dit instrument bepaalt de diepte van de pockets tussen het tandvlees en de tanden.

• Diepte van parodontale pockets: Kan variëren van 4 tot 12 mm.
• Tandvleesbloeding: Bloeding van het tandvlees tijdens het poetsen.

Geavanceerde röntgentechnieken onthullen de aanwezigheid en mate van alveolair botverlies. Deze beelden tonen ook de conditie van de tandwortels en de gezondheid van de omliggende weefsels, waardoor het stadium van periodontitis duidelijker wordt.

Diagnoseproces en -methoden

De diagnose van periodontitis wordt gesteld door zowel klinisch als radiografisch onderzoek. Allereerst wordt een uitgebreid klinisch onderzoek van de tand- en tandvleesgezondheid van de patiënt uitgevoerd. Tijdens dit onderzoek worden tekenen van tandvleesontsteking, plaqueophoping en afwijkingen in de tandontwikkeling geëvalueerd. Het klinische onderzoek omvat de volgende elementen:

• Ontwikkelingsinconsistenties die plaqueophoping op de tanden laten zien.
• Bloeding tijdens sonderen wordt beschouwd als een teken van ontsteking.
• De diepte van parodontale pockets wordt gemeten met handmatige of druksensitieve sondes.
• Bepaling van furcatiebetrokkenheid.
• Evaluatie van terugtrekkend tandvlees en klinisch aanhechtingsniveau.

Na dit onderzoek wordt de omvang en locatie van botverlies beoordeeld met behulp van radiografische technieken. Radiografisch onderzoek kan de volgende beeldvormingstechnieken omvatten:

• Intraorale periapicale radiografie
• Bitewing-radiografie
• Panoramische radiografie

Deze röntgenbeelden tonen gedetailleerd de hoeveelheid botverlies en de toestand van de tandwortels. In gevallen van agressieve parodontitis onthullen radiografische onderzoeken duidelijk verticaal botverlies en boogdefecten in het molaargebied.

Behandelingsbenaderingen en Patiëntbeheer

Het hoofddoel van de behandeling van periodontitis is het verbeteren van de gezondheid van het tandvlees en het behoud van parodontale weefsels. Het behandelproces wordt bepaald door de ernst van de ziekte en omvat verschillende methoden. Allereerst moeten lokale factoren en bacteriële belasting worden verminderd. Daarnaast zijn levensstijlveranderingen door de patiënt van groot belang, met nadruk op stoppen met roken en het gebruik van tabak.

Enkele maatregelen die worden genomen tijdens de parodontale behandeling zijn:

• Scaling en root planing: Verwijderen van tandsteen en plaque.
• Mondspoelingen en speciale tandpasta’s: Verminderen van bacteriële belasting en ondersteunen van mondhygiëne.
• Lokale medicatietoepassingen: Gericht op micro-organismen in geïnfecteerde gebieden.

Andere Belangrijke Parodontale Aandoeningen

Parodontale ziekte kent verschillende vormen, wat de behandelingsbenaderingen kan beïnvloeden. Acute necrotiserende ulceratieve gingivitis, bijvoorbeeld, presenteert zich met hevige pijn en snel weefselverlies in het tandvlees, wat het risico op zweren en infecties verhoogt. Tandvlees- of parodontale abcessen worden gekenmerkt door plotselinge pijn en zwelling in het tandvlees.

• Acute necrotiserende ulceratieve ontsteking: Bevat hevige pijn en tandvleesweefselverlies.
• Tandvleesabces: Plotselinge pijn en zwelling in het tandvlees.

Endodontische-parodontale laesies ontstaan door zowel pulpa- als parodontale problemen. Ten slotte bestaat refractaire parodontitis uit aanhoudende gevallen die niet reageren op standaardbehandelingen. Dergelijke aandoeningen bemoeilijken het beheer van de ziekte en vereisen vaak agressievere behandelingsmethoden.

Prognose en Variabelen van Periodontitis

Het verloop van periodontitis wordt bepaald door verschillende factoren. De positie van de tanden in de kaak is van groot belang. Bijvoorbeeld, mandibulaire hoektanden hebben over het algemeen een lager risico, terwijl maxillaire tweede molaren het hoogste risico dragen. Daarnaast beïnvloeden parodontale aandoeningen die in de tanden worden waargenomen en de positie van de tand direct de prognose van de ziekte.

Enkele kritische factoren die de progressie van de ziekte bepalen, zijn:

• Toegenomen diepte van parodontale pockets
• Beweeglijkheid van de tanden
• Waargenomen botverlies
• Furcatiebetrokkenheid
• Malpositie van tanden
• Onvoldoende kroon-wortelverhouding

De aanwezigheid van deze factoren leidt over het algemeen tot een verslechterende prognose. Factoren zoals aandacht voor mondhygiëne en stoppen met roken kunnen echter bijdragen aan een verbetering van de toestand. Daarnaast wordt een afname van de beweeglijkheid van de tanden als een positieve ontwikkeling beschouwd. Tijdens de onderhoudsfase hebben tanden in bloedende gebieden drie keer zoveel kans op aanhechtingsverlies in vergelijking met niet-bloedende gebieden.

Mogelijke Gezondheidsproblemen

Periodontitis kan leiden tot andere ernstige gezondheidsproblemen in het lichaam. Indien onbehandeld, heeft de ziekte niet alleen een negatieve invloed op de mondgezondheid, maar ook op de algemene gezondheid. Daarom zijn de diagnose en het effectieve beheer van de ziekte van cruciaal belang.

De lokale en systemische effecten veroorzaakt door periodontitis omvatten:

• Verhoogde niveaus van C-reactief proteïne: Dit kan het risico op hartaandoeningen verhogen.
• Type II diabetes: Periodontitis kan de bloedsuikerspiegelregulatie bemoeilijken, wat een negatieve invloed heeft op het beheer van diabetes.
• Chronische obstructieve longziekte: Ontsteking in de mondgezondheid kan de longen beschadigen.
• Laag geboortegewicht bij zuigelingen: Bij zwangere vrouwen kan periodontitis leiden tot prenatale complicaties en laag geboortegewicht bij zuigelingen.

Deze complicaties houden verband met het feit dat periodontitis ontstekingsreacties in het lichaam triggert en in stand houdt. Vroege interventie in de vroege stadia van de ziekte speelt een cruciale rol bij het voorkomen van destructieve effecten.

Preventieve Maatregelen en Patiëntrichtlijnen

Preventie van periodontitis begint met effectieve mondhygiënepraktijken. Regelmatig tandenpoetsen is een fundamentele stap bij het behouden van gezond tandvlees. De Bass-poetsmethode is bijzonder effectief in het beheersen van plaque.

Daarnaast moet het gebruik van tandzijde worden opgenomen in de dagelijkse mondverzorgingsroutine. Dit is essentieel voor het verwijderen van plaque die zich tussen de tanden ophoopt. Patiënten moeten na elke maaltijd tandzijde gebruiken.

• Poetstechnieken: De Bass-methode wordt vooral aanbevolen.
• Interdentale reiniging: Het gebruik van tandzijde of interdentale borstels is essentieel.

Tabaksgebruik kan de ernst van parodontale aandoeningen verhogen. Daarom is stoppen met roken cruciaal voor het beschermen van de gezondheid van het tandvlees. Het beheer van parodontale aandoeningen moet niet beperkt blijven tot behandeling, maar moet ook een uitgebreid zorgprogramma omvatten met regelmatige controles en herinneringen.