Dişlerin Tıbbı İsimleri ve Dişlerin Görevleri Nelerdir?

İnsan ağzında farklı görevler üstlenen çeşitli diş tipleri bulunur. Kesici dişler öncelikle yiyecekleri ısırır. Köpek dişleri ise koparma işleminde etkilidir. Küçük azı dişleri ve azı dişleri daha zorlu yiyecekleri öğütme görevini üstlenir. Dişlerin yapıları mine, dentin, pulpa ve sementum katmanlarından oluşur. En dıştaki mine tabakası son derece serttir ve dişin korunmasını sağlar. Dentin mineye kıyasla daha yumuşaktır. Pulpa ise sinir ve kan damarlarını barındırır. Dişin kökünü kaplayan sementum diş etleriyle olan bağlantıyı destekler.

Kesici Dişlerin Özellikleri ve Fonksiyonları

Kesici dişler ağzın ön bölümünde yer alan ve yiyecek parçalarını küçük dilimlere ayırmak için kullanılan dişlerdir. Keskin ve düz kenarlarıyla tanınır. Bu dişler özellikle ısırma işleminde temel bir rol oynar. Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde ağzın ön kısmında toplam sekiz kesici diş bulunur. Bunlar alt üst çene olmak üzere:

• Dört merkezi kesici diş
• Dört yanal kesici diş

Merkezi kesici dişler yiyecekleri ilk temas eden dişler olarak önemli bir işleve sahiptir. Yanal kesici dişler ise bu yiyecekleri daha da inceltmek ve kesmek için konumlanır. Her iki diş tipi de yiyeceklerin mekanik sindirimini başlatmak için elzemdir. Kesici dişlerin bu özellikleri ağız sağlığı ve yiyeceklerin işlenmesi açısından kritik bir öneme sahiptir.

Köpek Dişlerinin Özellikleri ve Fonksiyonları

Köpek dişleri ağızdaki en uzun ve en keskin dişlerdir. Bu dişler kesici dişlerin hemen yanında konumlanır ve genellikle sivri uçlarıyla dikkat çeker. Diş hekimliğinde bu dişlere kanin dişleri veya göz dişleri adı verilir. Köpek dişlerinin ana işlevi yiyecekleri parçalamaktır; bu sayede sindirim süreci için gerekli ilk adımı başlatırlar.

Her iki çenede toplam dört köpek dişi bulunur:

• İki üst çene köpek dişi
• İki alt çene köpek dişi

Çocuklarda köpek dişleri genellikle 9 ile 12 yaş arasında sürekli olarak değişir. Bu dönemde alt köpek dişleri üst çenedekilerden biraz daha erken çıkar. Köpek dişlerinin bu zamanlaması kalıcı dişlerin ağza yerleşim düzenini etkiler.

Küçük Azı Dişlerinin Fonksiyonları ve Özellikleri

Küçük azı dişleri diğer adıyla bikuspidler ağız içerisinde özel bir yere sahiptir. Kesici ve köpek dişlerinin ardından konumlanan bu dişler azı dişlerine göre daha küçük olup keskin çıkıntıları sayesinde yiyecekleri etkili bir şekilde çiğneme ve öğütme işlevi görür. Yetişkin bireylerde dört üst ve dört alt çenede olmak üzere toplam sekiz küçük azı dişi bulunur:

• İlk küçük azı dişleri köpek dişlerinin hemen yanında yer alır.
• İkinci küçük azı dişleri ise ilk küçük azı dişlerinin arkasında konumlanır.

Bu dişler özellikle katı yiyecekleri parçalamada büyük rol oynar. Çocukluk döneminde küçük azı dişlerine rastlanmaz; bu dişler genellikle on ila on iki yaşları arasında sürer. Küçük azı dişlerinin bu dönemde çıkması çocukların beslenme kapasitesini artırır ve daha zorlu gıdaları tüketebilmelerini sağlar.

Kalıcı Büyük Azı Dişlerinin Özellikleri ve Önemi

Büyük azı dişleri ağızdaki en büyük dişlerdir. Özellikle yiyecekleri çiğneme ve öğütme işlevinde kritik rolleri vardır. Bu dişlerin geniş ve düz yüzeyleri ile çıkıntıları gıdaları etkili bir şekilde öğütmeyi sağlar. Yetişkin bireylerde alt ve üst çenede altışar olmak üzere toplamda on iki kalıcı büyük azı dişi bulunur. Çocuklarda ise sekiz birincil azı dişi mevcuttur.

• Son sırada yer alan üçüncü büyük azı dişlerine genellikle yirmilik dişler denir.
• Bu dişler 17 ile 21 yaş arasında sürer.
• Çenenin en arka kısmında konumlanırlar.

Yirmilik dişler bazen çeşitli sorunlara yol açabilir. Gömülü kalabilirler yani diş eti altında sıkışıp düzgün bir şekilde sürmeyebilirler. Yanlış pozisyonda sürmüş veya yalnızca yarıya kadar çıkmış yirmilik dişler çevredeki dokulara zarar verebilir ve enfeksiyon riskini artırabilir. Bu dişler ağzın en uzak köşesinde yer aldıkları için temizlenmeleri güçtür ve çürüme riski taşırlar. Herhangi bir ağrı, şişlik ya da rahatsızlık durumunda diş hekimine başvurmak gerekir. Eğer diş çürümesi veya enfeksiyon gelişirse diş hekimi bu dişleri çıkarmayı tercih edebilir.

Diş Gelişimi ve Dökülme Zamanları

İnsan ömrü boyunca dişlerin gelişimi ve değişimi sürekli bir süreçtir. Bebeklik döneminde görülen süt dişleri belli bir süre sonra yerlerini kalıcı dişlere bırakır. Bu geçiş evresi çocukların çene yapılarının gelişimine paralel olarak ilerler.

Süt dişleri genellikle altı aylıkken belirmeye başlar. Bu süreç üç yaşına kadar devam eder ve çocuklar bu yaşa geldiklerinde genellikle 20 adet süt dişine sahiptirler. Süt dişlerinin düşme süreci altı yaş civarında başlar ve genellikle on dört yaşına kadar sürer. Bu süre zarfında süt dişleri kalıcı dişlerin baskısı altında düşer ve yerlerini onlara bırakır.

Kalıcı dişlerin çıkma süreci ise daha uzun bir zaman dilimi içinde gerçekleşir. İlk kalıcı molalar diğer adıyla ‘6 yaş molaları’ genellikle altı yaşındayken çıkar. Bu dişler süt dişlerinin arkasında yer alır ve çene yapısının arkasından sürer.

Süt Dişlerinin Çıkma ve Dökülme Zamanları:

Üst çene:

• Merkezi kesici: 8-12 ay çıkma, 6-7 yıl düşme
• Lateral kesici: 9-13 ay çıkma, 7-8 yıl düşme
• Köpek dişi: 16-22 ay çıkma, 10-12 yıl düşme
• Birinci molar: 13-19 ay çıkma, 9-11 yıl düşme
• İkinci molar: 25-33 ay çıkma, 10-12 yıl düşme

Alt çene:

• İkinci molar: 23-31 ay çıkma, 10-12 yıl düşme
• Birinci molar: 14-18 ay çıkma, 9-11 yıl düşme
• Köpek dişi: 17-23 ay çıkma, 9-12 yıl düşme
• Lateral kesici: 10-16 ay çıkma, 7-8 yıl düşme
• Merkezi kesici: 6-10 ay çıkma, 6-7 yıl düşme

Kalıcı Dişlerin Çıkma Zamanları:

Üst çene:

• Merkezi kesici: 7-8 yıl
• Lateral kesici: 8-9 yıl
• Köpek dişi: 11-12 yıl
• Birinci küçük azı: 10-11 yıl
• İkinci küçük azı: 10-12 yıl
• Birinci molar: 6-7 yıl
• İkinci molar: 12-13 yıl
• Üçüncü molar (akıl dişi): 17-21 yıl

Alt çene:

• Üçüncü molar (akıl dişi): 17-21 yıl
• İkinci molar: 11-13 yıl
• Birinci molar: 6-7 yıl
• İkinci küçük azı: 11-12 yıl
• Birinci küçük azı: 10-12 yıl
• Köpek dişi: 9-10 yıl
• Lateral kesici: 7-8 yıl
• Merkezi kesici: 6-7 yıl

Dişlerin Fonksiyonları ve Günlük Bakım Rutinleri

İnsan dişleri, kesici dişler, köpek dişleri, küçük azı dişleri ve büyük azı dişleri olmak üzere dört ana kategoride sınıflandırılır. Her diş tipi belirli fonksiyonları yerine getirir; kesici dişler yiyecekleri keser, köpek dişleri parçalar, azı dişleri ise öğütür. Bu işlevler yiyeceklerin sindirime hazır hale gelmesinde kritik rol oynar. Ayrıca dişler konuşma yeteneğinin gelişmesine katkıda bulunur. Sağlıklı dişler için düzenli bakım şarttır ve bu bakım şu adımları içerir:

• Günde iki kez diş fırçalama
• Florürlü diş macunu kullanma
• Günde en az bir kez diş ipi kullanma
• Dengeli beslenme
• Aşırı şekerli yiyecek ve içeceklerden kaçınma

Bu adımlar dişlerin uzun süre sağlıklı kalmasına yardımcı olur. Diş sağlığı ağız ve diğer sistemler arasındaki bağlantı nedeniyle genel sağlık için de önemlidir. Düzenli diş hekimi ziyaretleri olası problemlerin erken tespit edilmesine ve hızlı tedavi edilmesine olanak tanır. Bu bakım rutinleri dişlerin ve diş etlerinin sağlıklı kalmasını desteklerken ağız hijyeninin sürdürülmesine katkı sağlar.

Handan Nohutcuoglu

Diş Hekimi Handan Nohutcuoğlu, 1987 yılında Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’nden mezun olmuştur. Kariyeri boyunca birçok diş polikliniğinde çalışarak, bilgi ve tecrübelerini birleştirerek çeşitli alanlarda deneyim kazanmıştır. Şu anda Hollywood Dental’de çalışmaya devam ediyor.