Bebeklerde diş çıkarma süreci belirli aşamalardan geçerek tamamlanır ve genellikle 0-33 ay arasında gerçekleşir. Bu dönemde bebeklerin diş etlerinde meydana gelen değişiklikler farklı yaş aralıklarına göre belirli sırayla ilerler. İlk olarak dişler diş etlerinin altında oluşur ardından belirli bir sırayla yüzeye çıkmaya başlar. Özellikle azı dişlerinin çıkışı bebeklerde daha fazla rahatsızlığa yol açabilir. Diş çıkarma süreci tamamlandığında ise bebeğin ağzında 20 birincil diş yerini alır. Bu aşamalar bebeklerin beslenme ve konuşma gelişiminde önemli bir rol oynar.
Birinci Diş Çıkarma Aşamasında (0-6 Ay) Ne Olur?
Diş çıkarma sürecinin birinci evresinde (0-6 ay) bebeklerin dişleri henüz diş etlerinin altında gelişmeye devam eder ve bu aşamada yüzeye çıkmaz. Bu süreçte bebek doğumda çene kemiklerinin içinde gizli olan 20 süt dişi ile dünyaya gelir. Dişler yavaş yavaş diş eti çizgisine doğru hareket ederken bebeklerde bazı belirtiler gözlenebilir. Diş etlerinin altında hareket eden dişler diş etlerinde hafif bir baskı ve rahatsızlık yaratır. Bu dönemde bebekler aşağıdaki belirtileri gösterebilir:
- Artan salya akışı
- Huzursuzluk
- Eline geçen nesneleri çiğneme isteği
- Diş etlerini ovma davranışı
- Hafif diş eti hassasiyeti
Bu belirtiler diş çıkarma sürecinin habercisi olabilir ve genellikle bebeğin kendisini rahatlatma yolları olarak görülür. Çiğneme ve diş etlerini ovalama davranışları diş etlerindeki baskıyı hafifletmeye yardımcı olur. Diş çıkarma sürecinde önemli bir ağrı yaşanmaz çünkü dişler henüz diş etini kırmaz. Ancak bazı bebeklerde hafif rahatsızlık veya uyku düzeninde değişiklikler görülebilir.
Bu evrede dişlerin çıkmaya henüz başlamamış olmasına rağmen diş etlerinin altında gerçekleşen gelişim bebeğin genel konforunu etkileyebilir. Salya akışı genellikle üç ay civarında başlar ve bu dişlerin hareketleriyle bağlantılı fizyolojik değişimlerin bir göstergesidir. Bu süreçte ebeveynlerin bebeklerine uygun yumuşak diş kaşıyıcıları sağlaması bebeklerin rahatlamasına yardımcı olabilir.
Diş Çıkarmanın İkinci Aşamasında (6-8 Ay) Neler Yaşanır?
İkinci evrede bebeklerin genellikle alt orta kesici dişleri çıkmaya başlar ve bu süreç 6-8 ay aralığında gerçekleşir. İlk olarak dişler diş etlerini yavaşça iter ve bu durum bebeklerde ağrı ve rahatsızlık yaratır. Bu süreçte bebeklerin davranışlarında bazı belirgin değişiklikler görülür. Dişlerin çıkmasıyla birlikte bebekler bazı yaygın belirtiler gösterir ve aileler bu durumu fark edebilir. Diş çıkarma süreci boyunca dikkat edilmesi gereken bazı belirgin işaretler şunlardır:
- Aşırı salya akışı
- Nesneleri çiğneme veya ısırma isteği
- Artan sinirlilik
- Kızarık ve hassas diş etleri
- Diş etlerinde sıvı dolu erupsiyon kistleri
Bu evrede bebeklerin diş etlerinde hassasiyet oluşur ve bu durum onları huzursuz eder. Bazen diş çıkarma süreci bebeklerin uyku düzenini de olumsuz etkiler ve uyku sırasında daha sık uyanmalarına neden olabilir. Erupsiyon kistleri gibi durumlar genellikle müdahale gerektirmez ve kendiliğinden iyileşir. Ateş ve ishal gibi semptomlar diş çıkarma ile doğrudan ilişkili kabul edilmez; bu yüzden aileler bu tür belirtiler fark ettiklerinde başka sağlık sorunları olabileceğini düşünmelidir. Diş kaşıyıcılar ve diş eti masajları gibi yöntemler bebeklerin rahatlamasına yardımcı olur ve bu dönemi daha kolay atlatmalarını sağlar.
Üçüncü Aşamada (10-14 Ay) Ebeveynler Neler Beklemeli?
Bu evrede ebeveynleri zor bir dönem bekliyor; bebeklerinizin desteğe ihtiyacı olacak ebeveynlerin de uykusuz gecelere alışması gerekecek—hatta kahve, eşinizden sonra en yakın dostunuz olacak demek pek abartı olmayacaktır. Tabii kahve tüketimini de abartmamak gerekiyor biliyorsunuz tanninler ve kromojenler dişlerde renk değişimine ve mine erezyonuna neden olurlar.
Azı dişlerinin çıkmaya başladığı üçüncü aşama bebeklerin diş çıkarma sürecinde en zorlu evrelerden biridir ve genellikle 10 ila 14 ay arasında gerçekleşir. Bu aşamada diş etlerinin arkasında beliren büyük azı dişleri bebeklerde artan rahatsızlığa neden olur. Bebeklerin ağrıyı hafifletmek için gösterdiği çeşitli belirtiler gözlemlenebilir bu da ebeveynler için süreci daha öngörülebilir hale getirir.
Bebeklerde Üçüncü Aşama belirtileri:
- Huysuzluk ve sinirlilik
- Ağlama
- Aşırı salya akışı
- Sert nesneleri çiğneme isteği
- Gece uykusunda düzensizlikler
- İştah kaybı
- Yanak veya kulak ovuşturma davranışı
Ebeveynler bebeklerinin rahatsızlığını hafifletmek için çeşitli yöntemler deneyebilirler. Örneğin diş etlerine yapılan hafif masajlar bebeklerin rahatlamasına yardımcı olabilir. Bunun yanı sıra soğutulmuş diş kaşıyıcıları kullanmak diş etlerindeki baskıyı azaltabilir ve bebeklerin çiğneme ihtiyacını giderebilir. Aynı şekilde soğuk sebzeler gibi uygun sertlikte yiyecekler de diş çıkarma sürecinde faydalı olabilir. Ağrının çok şiddetli olduğu durumlarda ise çocuk doktoruna danışılarak güvenli ağrı kesici yöntemler hakkında bilgi alınması önerilir. Bu dönemde bebekler artan ağrı ve rahatsızlık nedeniyle zorlanabilir ancak ebeveynlerin dikkatli gözlemleri ve uygun bakım yöntemleri sürecin daha rahat geçmesini sağlayabilir.
Diş Çıkarmanın Dördüncü Aşaması (16-22 Ay) Ne Kadar Ağrılıdır?
Diş çıkarma sürecinin dördüncü aşamasında köpek dişlerinin çıkması özellikle sivri yapıları nedeniyle oldukça ağrılı olabilir. Köpek dişleri kesici dişler ile azı dişleri arasında yer alır ve keskin uçları diş eti dokusuna daha fazla baskı uygulayarak şişlik ve hassasiyet yaratır. Bu durum bebeklerde huzursuzluk ve rahatsızlık belirtilerine yol açar. Bebek ağrıyı hafifletmek için çeşitli belirtiler gösterebilir.
Bu belirtiler arasında şunlar yaygındır:
- Aşırı salya akması
- Nesneleri çiğneme isteği
- Gece huzursuzluğu
- Uyku düzensizliği
- Yanakları ovalama veya kulak çekme
Ağrıyı hafifletmek için farmakolojik olmayan bazı etkili yöntemler kullanılabilir. Örneğin soğuk terapi ile soğutulmuş bir bez veya sert bir diş kaşıyıcı sunmak diş etlerini uyuşturarak rahatlama sağlayabilir. Ayrıca temiz bir parmakla diş etlerine nazikçe masaj yapmak basıncı azaltarak bebeğin kendini daha iyi hissetmesine yardımcı olur. Bunun yanında dikkat dağıtıcı etkinliklerle bebeği rahatlatmak da etkili bir yöntemdir; sarılmak kitap okumak veya basit oyunlar oynamak bunlara örnektir. Diş çıkarma sürecinde ağız hijyenini korumak da önemlidir. Yumuşak kıllı bir diş fırçası kullanarak bebeğin dişlerini ve diş etlerini nazikçe temizlemek hem hijyen sağlar hem de diş etlerine hafif bir masaj etkisi yapar.
İlaçlı jellerin bebeklerde diş çıkarma sürecinde kullanılmaması tavsiye edilir. Bu ürünler potansiyel riskleri nedeniyle önerilmez. Soğuk terapi ve yatıştırıcı teknikler bu dönemdeki rahatsızlıkları hafifletmek için genellikle en güvenli ve etkili yöntemler arasında yer alır.
Beşinci Aşamada (25-33 Ay) Neler Olur?
25 ila 33. aylar arasındaki beşinci diş çıkarma evresi ikinci azı dişlerinin çıkışı ile başlar ve diş çıkarma sürecinin son aşamasını oluşturur. Bu dişler hem üst hem de alt çenede arka kısımda yer aldığından diş etlerinde daha fazla baskı yaratır ve bu da yoğun rahatsızlığa yol açar. İkinci azı dişleri diğer dişlerden daha büyük oldukları için diş etlerinden geçerken ekstra ağrıya sebep olabilir. Bu süreçte ortaya çıkan belirtiler çocuklarda huzursuzluğa ve uyku düzensizliklerine neden olabilir.
- Diş etlerinde şişme
- Artan salya akışı
- Uyku problemleri
- Kulak çekme veya yanak ovalama
- Sert nesneleri çiğneme isteği
Diş çıkarma sürecinin bu aşamasında soğuk diş kaşıyıcıları veya diş etlerine hafif masaj yapmak gibi yöntemler rahatlama sağlayabilir. Bazı durumlarda pediatrik ağrı kesiciler de geçici rahatlama için kullanılabilir ancak kullanım öncesinde mutlaka bir uzmana danışılmalıdır. Bu dönemde çocuklar daha fazla yakınlık ve destek isteyebilir ebeveynlerin sakin ve sabırlı yaklaşımı önemlidir.
Diş Hekimi Handan Nohutcuoğlu, 1987 yılında Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’nden mezun olmuştur. Kariyeri boyunca birçok diş polikliniğinde çalışarak, bilgi ve tecrübelerini birleştirerek çeşitli alanlarda deneyim kazanmıştır. Şu anda Hollywood Dental’de çalışmaya devam ediyor.