Diş ölçüsü almak diş tedavilerinde önemli bir adımdır ve diş hekiminin doğru planlama yapabilmesi için gereklidir. Bu işlem genellikle aljinat polivinil siloksan veya polieter gibi özel malzemeler kullanılarak gerçekleştirilir. Diş hekimi bu malzemeleri bir tepsiye yerleştirip hastanın ağzına uygulayarak dişlerin ve diş etlerinin şeklini alır. Malzeme sertleştikten sonra tepsi çıkarılır ve dişlerin tam bir modeli elde edilir. Gelişen teknolojiyle birlikte bazı durumlarda dijital tarayıcılar kullanılarak ölçüler 3 boyutlu olarak da alınabilmektedir.
Diş Ölçüsü Neden Gereklidir?
Diş ölçüleri diş hekimliğinde çok sayıda tedavde kullanılır. Dişlerin ve çevresindeki yapıların ayrıntılı bir kopyasını alarak bireyin ağız anatomisine uygun restorasyonlar ve ortodontik cihazlar oluşturulmasını sağlar. Bu ölçüler sayesinde her tedavi planı hastaya özel ve etkili bir şekilde tasarlanır.
Restoratif tedavilerde:
- Kuron
- Köprü
- Protez
- Diş implantları
Ortodontik uygulamalarda:
- Braket
- Retainer
- Şeffaf hizalayıcı
Protez diş hekimliğinde:
- Tam protez
- Kısmi protez
- Isırık kayıtları
Dijital ve geleneksel yöntemlerle alınabilen ölçüler diş hekimlerine teşhis ve tedavi planlamada yardımcı olur. Dijital ölçüler karmaşık tedavilerde zaman kazandırırken geleneksel ölçü malzemeleri detay ve doğruluk sağlar.
Diş Ölçüsü İçin Hangi Malzemeler Kullanılır?
Diş ölçüsü alırken kullanılan malzemeler klinik ihtiyaçlara göre değişiklik gösterir. Her bir malzemenin kendine özgü özellikleri vardır bu nedenle kullanım amaçlarına göre uygun olan tercih edilir.
- Aljinat
- Ekonomik
- Kullanımı kolay
- Hasta toleransı yüksek
- Hidrofilik yapı
Aljinat daha çok ön ölçüler ortodontik modeller ve teşhis modelleri gibi işlemler için uygundur. Hızlı bir şekilde dökülmesi gerektiğinden dolayı detaylı ve hassas protez uygulamalarında kullanımı sınırlıdır.
- Polivinil Siloksan (PVS)
- Boyutsal kararlılık
- Yüksek elastik geri kazanım
- Üstün yırtılma direnci
- Yüzey aktif maddelerle nem toleransı
PVS kuron ve köprü gibi sabit restorasyonlar için idealdir. Subgingival alanlardaki detayları bile hassasiyetle yakalarken lateks ve benzeri maddelerden etkilenmeye karşı hassastır.
- Polieter
- Doğal hidrofilik özellik
- Subgingival detay doğruluğu
- Yüksek yırtılma direnci
- Sert yapı
Polieter nemli koşullarda detayları doğru bir şekilde kaydedebilir. Ancak diğer malzemelere göre daha serttir ve undercut olan bölgelerde kullanımı daha zordur.
- Ölçü Bileşikleri (Termoplastik Malzemeler)
- Sıcaklıkla yumuşama
- Soğudukça sertleşme
- Dişsiz hastalarda sınır kalıplama
Ölçü bileşikleri tam protez yapımı gibi alanlarda sınır kalıplama için kullanılır. Esnek olmayan yapısı dişsiz hastalar için uygun hale getirir ancak detaylı restoratif işlemler için yeterli hassasiyeti sağlayamaz.
Ölçü Tepsileri Nasıl Seçilir?
Diş hekimleri her klinik duruma uygun ölçü tepsisini seçerken çeşitli faktörleri dikkate alır. Hastanın anatomisi yapılacak işlemin türü ve kullanılacak ölçü malzemesi gibi etkenler doğru tepsi seçimini etkiler. Üç temel ölçü tepsisi türü mevcuttur: stok tepsiler özel tepsiler ve kişiye özel tepsiler.
Stok Tepsiler
- Çeşitli boyut ve şekillerde hazır üretilirler
- Standart boyutlarda oldukları için ön ölçülerde kullanımı kolaydır
- Tam ark, çift ark ve segmental konfigürasyon seçenekleri bulunur
- Teşhis modelleri ve basit sabit protez vakaları için uygundur
- Anatomik farklılıklar için modifiye edilebilir
Özel Tepsiler
- Her hasta için teşhis modelleri kullanılarak özel yapılır
- Hassasiyet gerektiren işlemler için tercih edilir
- Sabit protezler ve tam protezler için uygundur
- Ölçü malzemesinin kalınlığını kontrol ederek distorsiyonu azaltır
- Görünür ışıkla sertleşen reçine gibi malzemelerle üretilebilir
Kişiye Özel Tepsiler
- Standart veya özel tepsilerin yeterli gelmediği vakalarda kullanılır
- Dişsiz hastalar ve gevşek kretli vakalar için uygundur
- Yumuşak doku hassasiyetini sağlamak için seçici basınç teknikleri ile tasarlanır
- Malzeme distorsiyonunu en aza indirir
Geleneksel Diş Ölçüsü Nasıl Alınır?
Geleneksel diş ölçüsü alma işlemi dişlerin ve ağız yapısının fiziksel bir kalıbını elde etmeyi amaçlayan manuel bir süreçtir. Diş hekimi ölçü maddesiyle dolu bir tepsiyi hastanın ağzına yerleştirerek dişlerin ve çevre dokuların şeklini detaylı bir biçimde yakalar. Bu işlemde ölçü maddesi ağızdaki yapıları kaplayarak sertleşir ve daha sonra kalıp olarak kullanılır. Geleneksel yöntemin dikkat edilmesi gereken yönleri şunlardır:
- Ölçü Malzemeleri: Aljinat, polivinil siloksan, polieter
- Uygulama Aşamaları: Malzeme tepsiye yerleştirilir, hastanın ağzına uygulanır, ölçü sertleşene kadar beklenir
- Kullanım Alanları: Diş protezleri, köprüler, ortodontik tedavi planlamaları
- Zorluklar: Hasta konforunu azaltabilir, uzun işlem süresi gerektirir, modelde deformasyon riski bulunur
Geleneksel yöntemle alınan bu kalıplar alçı döküm işlemi ile somut modellere dönüştürülerek diş laboratuvarlarına gönderilir. Bu işlem sırasında deformasyon riski bulunabilir ve taşınma sürecinde dikkatli olunması gerekir. Ancak özellikle geniş yüzeylerin ölçülmesi gereken durumlarda geleneksel yöntemler hala güvenilir bir tercih olarak kullanılmaktadır.
Dijital Ölçüler Nedir ve Nasıl Çalışır?
Dijital ölçüler geleneksel ölçü alma yöntemlerine alternatif olarak geliştirilmiş yüksek doğrulukta 3 boyutlu görüntüler sunan bir teknolojidir. Diş hekimi dijital bir ağız içi tarayıcı kullanarak dişlerin ve çevre dokuların detaylı bir taramasını yapar. Bu tarayıcı dişlerin ve diş etlerinin dijital bir modelini oluşturur ve bu sayede fiziksel bir kalıba gerek kalmaz. Dijital ölçülerin çalışma prensibi optik tarayıcıların verileri toplayarak bilgisayarda işlenebilir hale getirmesiyle gerçekleşir.
Dijital ölçülerin başlıca avantajları şunlardır:
- Daha konforlu bir ölçü süreci
- Daha hızlı veri toplama ve işleme
- Fiziksel malzeme kullanımı gerekmemesi
- Yüksek doğruluk ve hassasiyet
Dijital ölçülerin laboratuvar aşamasına aktarılması da kolaylık sağlar. Tarama verileri elektronik olarak doğrudan laboratuvara gönderilir ve burada bilgisayar destekli tasarım (CAD) ve bilgisayar destekli üretim (CAM) sistemleri ile diş restorasyonları oluşturulur. Bu süreç özellikle karmaşık restorasyonlarda hızlı ve verimli bir çözüm sunar. Üstelik dijital veriler saklanabilir böylece gelecekteki tedavilerde tekrar kullanılabilir ve gerektiğinde hızlı bir şekilde güncellenebilir.
Diş Hekimi Handan Nohutcuoğlu, 1987 yılında Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’nden mezun olmuştur. Kariyeri boyunca birçok diş polikliniğinde çalışarak, bilgi ve tecrübelerini birleştirerek çeşitli alanlarda deneyim kazanmıştır. Şu anda Hollywood Dental’de çalışmaya devam ediyor.
